Arada sırada Türkiye de başlayan sınavsız üniversite girişi konusunda değişik fikirler ve görüşler var. Dünyanın değişik ülkelerinde ise değişik uygulamalar bulunuyor. Örneğin İrlanda’da Leaving Certificate denilen bir sınav vardır, yani liseyi bitirme sınavında alınan puanlarla üniversitelere başvurur öğrenciler. Son 22 yıldır çalıştığım Amerika’da ise konu bizdeki uygulama ve algılamardan çok farklı. Amerika’da üniversitelerin büyük çoğunluğu sınavla öğrenci alır. Çok az sayıdaki bazı küçük kolejler ve üniversiteler ise öğrencinin lisedeki notlarının ortalamasına, bazıları ise öğrencinin sosyal ve sportif faaliyetlerine bakarlar.
Amerika’daki sistemi bizim sistem ile karşılaştırmak oldukça güç. Bir kere bizdeki gibi YÖK türünden ulusal bir öğrenci yerleştirme sınavı ve devletin kabul ettiği tek bir derece, diploma yok. Onun yerine eyaletler düzeyinde ve ulusal düzeyde “akreditasyon-derecelendirme” kurulları var. Bu kurullar üniversitelerin veya üniversite düzeyindeki kurum ve kuruluşlar ile diğer lisans derecesi veren kuruluşların verdikleri dersleri, sınav sistemlerini, okulların kitaplık, öğretim elemanları ve bunların kalitesi ile yapılan yayınları inceleyerek bir okulun lisansını tanımayı kabul veya red edebilirler.
Bu derecelendirme kurullarının inceledikleri bir başka konu da öğrenci seçmede hangi ölçütlerin kullanıldığıdır. Halen Amerika’da ülke çapında kullanılan iki tür sınav sistemi vardır. Bunlardan ilki SAT (Scholaştic Aptitute Test-Türkçesi-Akademik Anıklık-Yani öğrenilen tüm bilgiler anlamına gelen bir deyim ki, buna Akademik Akıl Yürütme Testi de diyebiliriz.
Bu testi ilk kez 1926 yılında College Board-Kolej Yönetim Kurulu isimli vergiden muaf bir vakıf –bir anlamda kar amacı gütmeyen bir kuruluş-geliştirmiş, genel olarak Matematik, Eleştirel okuma ve Yazma konularını kapsar. Bu test normal olarak 3 saat 45 dakika sürer ve 600-2400 puan arasında bir puan elde edilir. Bu testi alabilmek için Amerikalılar 49 dolar, yabancılar ise 75 dolar öderler.
SAT’ye rakip olarak bir başka vergiden muaf vakıf-American College Testing (ACT) adıyla daha değişik bir test geliştirdi. Bu testi kabul eden okul sayısı SAT testini kabul edenlere göre daha az sayıda. ABD’de büyük ve tanınmış üniversitelerin çoğunluğu Sat test ile öğrenci kabul ederler. Bu test bir anlamda lise bitirme sınavı anlamına da gelir. 1995 yılında uygulamaya konulan bu test İngilizce, Matematik, Okuma ve Bilimsel Akıl Yürütme konularını kapsar. 2005 yılında seçmeli olarak Yazma Testi de eklendi bu konular arasına. Öğrenciler 4 testin sonuçlarına göre 1-36 arasında puanlar alırlar, bunların toplamı ise ACT sonucu olarak açıklanır. ACT testi almanın Amerikalılara maliyeti-yazma testi dışında 34 dolar, yazma testi ile birlikte 49,5 dolardır. Yabancı uyruklu öğrenciler ise ABD ve Kanada dışında bu testi alacaklarsa fazladan 27 dolar ödemek zorundadırlar.
